Opening ‘REGENERATE – Noorderlicht’: dit zei gastcurator Eefje Ludwig

Tijdens de drukbezochte opening ‘REGENERATE – Noorderlicht’ sprak gastcurator Eefje Ludwig over het thema van deze editie van de fotobiënnale. Dit is haar speech. 

Ook namens mij, in mijn rol als gastcurator, welkom in Campis. Gisteren openden we de tentoonstellingen in Groningen en het is me een eer dat vandaag ook te doen hier in Drenthe.

In deze prachtige gallerie hebben Wim Melis, de hoofdcurator van Noorderlicht, en ik besloten om het werk van drie verschillende kunstenaars te tonen.

Zo allen op het oog totaal verschillende werken, en dat zijn ze ook in thematiek en de manier waarop ze vertelt worden – van geprinte foto’s aan de muur, tot een ouderwetse diaprojector en een meer moderne VR installatie – maar als u op ze reflecteert zult u ontdekken dat alle drie deze makers, onderzoeken hoe wij ons als mens verhouden tot de natuur, de meer-dan-menselijke wereld.

En dat is een van de, u zou kunnen zeggen subthema’s, die wij hebben aangebracht binnen het thema Renegerate dat centraal staat in deze editie van Noorderlicht. Daar zal ik zo wat meer over vertellen.

Regeneratie is een breed begrip en roept mogelijk bij u allemaal een ander woord of gevoel op.

Regeneratie gaat wat mij betreft over het opnieuw in evenwicht brengen en herstellen van de relatie met onszelf, onze directe omgeving, de ander, de natuur en de wereld waarin we leven.

Regeneratie is iets van alle tijden, maar een thema dat wij in deze tijd extra urgent vinden en graag op de kaart willen zetten met Noorderlicht.

Als we immers kijken naar de manier hoe we als mens ons verhouden tot elkaar, tot onszelf en onze omgeving zou je niet anders kunnen zeggen dat er verandering nodig is.

Klimaatverandering, een verlies van biodiversiteit, toenemende armoede en ongelijkheid, politieke instabiliteit en conflicten, miljoenen migranten wereldwijd die om verschillende redenen op zoek zijn naar een beter leven. Een ontmenselijking van de samenleving die gepaard gaat met de snelle vooruitgang van technologie. Een overheersende overtuiging dat wij als mensen de natuur kunnen en mogen domineren.

Alles moet sneller, meer, efficiënter. Anders dan hoe we het duizenden en duizenden jaren lang hebben gedaan.

Ik weet het….geen vrolijk bericht op deze prachtige herfstige zondagmiddag….Verandering is nodig en mogelijk

En dat is wat we met REGENERATE willen aankaarten.

Noorderlicht brengt dit jaar werken samen van zo’n 50 kunstenaars uit 30 verschillende landen die veranderingen onderzoeken die de moderne samenleving onder ogen moet zien.

We hebben binnen het thema een drie-indeling aangebracht waar ik u graag eventjes in mee wil nemen. Op de verschillende locaties waar tentoonstellingen te zien zijn zult u deze subthema’s terugvinden.

REGENERATE SOCIETY. OURSELVES en LIFE

REGENERATE SOCIETY verwijst naar de wens om te zoeken naar processen om de samenleving beter te laten functioneren en de kwaliteit van leven van haar burgers te bevorderen. Deze kunnen op sociaal, economisch, ecologisch en cultureel niveau plaatsvinden.

REGENERATE SOCIETY toont projecten die onderzoek doen naar nieuwe denkwijzen en methodes in sociaal-culturele bewegingen en situaties, en naar de balans (of het gebrek daaraan) in demografische en economische structuren. Ook toont het projecten die opnieuw kijken naar het verleden, dat wordt ingezet als bron van kracht en inspiratie voor de toekomst. In de Akerk in Groningen kunt u de tentoonstelling zien waarin deze thematiek centraal staan.

REGENERATE OURSELVES behandelt thema’s die verband houden met het ten goede veranderen van het eigen leven. Het gaat, in de projecten die we binnen dit thema tonen in Pictura in Groningen, over het proces van vernieuwing, heling, herstel en ontwikkeling van onszelf, zowel op fysiek, mentaal als emotioneel niveau.

REGENERATE verwijst in deze context ook naar het proces van persoonlijke groei en ontwikkeling, waarbij we streven naar een betere versie van onszelf. De verhalen zijn getuigenissen van veerkracht en vasthoudendheid in een zoektocht naar heling, vrijheid, rechtvaardigheid, zelfbeschikking en -ontplooiing.

REGENERATE LIFE toont projecten die gaan over en onderzoeken hoe we onze relatie met de meer-dan-menselijke-wereld kunnen herstellen en vernieuwen. Deze thematiek stond centraal in de tentoonstellingen in museum Opsterland en Museum Belvedere die afgelopen maanden te bezoeken waren, in het UMCG in Groningen en Martinikerk in Sneek die later deze maand openen. En dus ook hier, in CAMPIS.

Met alle getoonde werken in het festival, en ook hier in CAMPIS, hopen we u te inspireren tot een ander verhaal, een andere blik, een andere oplossing die op klein of op groter niveau een positieve verandering teweeg brengt ten einde een regeneratieve toekomst te creëren.

Hier in CAMPIS ziet u het werk van M’hammed Kilito, Karianne BUeno en kunstenaarsduo Rasa Smite & Raitis Smits.

Met het lopende project Before it’s gone toont de Marokkaanse M’hammed Kilito ons het leven in oases in Marokko. Hij houdt het niet bij het simpelweg vastleggen van dit leven en de rijkom van de omgeving, maar laat ons ook zien hoe individuen en groepen vechten voor het behoud van deze plekken. De gezondheid en het bestaan van deze oases gaat immers achteruit door klimaatverandering en overexploitatie.

Before it’s gone is een verhaal dat toont dat soms het actief ingrijpen van de mens noodzakelijk is om de gezondheid en veerkracht van de natuur te herstellen.

In het werk van Karianne Bueno ‘La cigale et la fourmi’ (de krekel en de mier) ziet u de nicht van Karianne die heeft gekozen voor een zo vrij mogelijk bestaan. Ze werkt als freelance schaapsherder en woont in een camper. Het lijkt een aantrekkelijke optie, zo ver bij de wereld vandaan. Maar hoe reëel is het om je geluk te zoeken ver weg van alles en iedereen? Wat betekent vrijheid eigenlijk – als concept, als ideaal dat we allemaal denken na te streven? Het is een verhaal over verlangen, maakbaarheid en onze noodzakelijke verbinding met de aarde én de ander. Een verhaal dat niet alleen over de nicht van Karianne gaat, maar ook over Karianne zelf, haar eigen verlangens, dromen en zoektocht naar de grenzen van vrijheid.dit eigen persoonlijke proces komt heel mooi tot uiting in de teksten die Karianne zelf schreef en hier op de muren ook getoond zijn.

Toen ik het werk voor het eerst zag dacht ik: ik verlang naar dit leven.

De poëtische, stille beelden gaven me onmiddellijk een gevoel van rust en vrijheid. Ik herkende er ook mezelf in op een of andere manier. Ik groeide op in de Achterhoek, verscholen in de bossen waar ik vrijheid, avontuur, rust vond. Iets dat ik naarmate ik ouder werd, moeder werd, ging werken, in steden woonde steeds meer ging missen.

Een gevoel dat ook u wellicht herkent. Hoe snel het leven kan gaan en een gevoel van isolatie kan creëren van de ander om ons heen, de natuur. En soms ook jezelf.

Het werk van Karianne is voor mij een verhaal dat toont hoe een gezonde relatie met de natuur soms begint bij niets DOEN. Maar simpelweg ZIJN in en met de natuur. Het je EEN kunnen voelen met de natuur waardoor je je weer kan herinneren dat we natuur
ZIJN. En dat natuur niet een plek is om te bezoeken, maar ons thuis is.

En dan het derde werk dat u hier vandaag ziet in CAMPIS. Het is het project Atmospheric Forest van het kunstenaars duo Rasa Smite & Raitis Smits uit Letland. Zij werken samen op het kruispunt van kunst, wetenschap en opkomende technologieën.

‘Atmospheric Forest’ is een VR-installatie die de relatie tussen het bos en het klimaat visualiseert. Het is het resultaat van een drie jaar durend artistiek onderzoeksproject over Pfynwald, een oud naaldbos in de Alpen dat te lijden heeft onder droogte als gevolg van de klimaatverandering. Deze plek is door Zwitserse wetenschappers omgetoverd tot een ‘levend observatorium’.

De installatie toont dat bomen niet alleen zuurstofgeneratoren zijn maar dat ze ook ademen. Bomen stoten grote hoeveelheden vluchtige organische stoffen uit die we kunnen waarnemen als een bosgeur.

U heeft waarschijnlijk die onmiskenbare geur wel eens geroken wanneer u door een dennenbos loopt. Wat u op dat moment inadement en ruikt zijn de stoffen die de bomen uitscheiden, waarmee bomen zichzelf en anderen ook beschermen tegen virussen, insectenplagen. Het is een manier om informatie uit te wisselen via die uitademing.

Waarin niet alleen zuurstof zit maar ook zogeheten fytonciden die het afweersysteem van de mens weer ondersteunen.

Smite & Smits scanden het bos als een point cloud-omgeving en visualiseerden de data van de wetenschappers in VR – virtual reality. Gegevens over hun adem, over hars en het weer zijn geanimeerd tot stromen van deeltjes die de interactie tussen de bomen en de atmosfeer zichtbaar maken en laat zien hoe deze de productie van hars en vluchtige emissies beïnvloeden.

Atmospheric Forest toont niet alleen de complexe relatie tussen het bos, klimaatverandering en de atmosfeer, maar maakt voor mij de regeneratieve, herstellende kracht en tevens helende kracht van de natuur voor de mens op interessante wijze visueel. Het toont hoe wij als mens in continue verbinding staan met andere niet-menselijke-levenede wezens om ons heen.

Het is wellicht een wat ingewikkeld verhaal, maar ik nodig u uit om de beleving aan te gaan van het werk dat hier achterin de ruimte te zien is. Ga ervoor staan in het midden, veracht uw blik aan de zijkanten en voel alsof je er midden in staan.

—
U heeft mij in de afgelopen paar minuten regelmatig het woord ‘veerkracht’ of ‘veerkrachtig’ horen zeggen.

Voor mij gaat veerkracht hand in hand met regeneratie. En ook, wanneer ik kijk naar wat deze drie verschillende verhalen, maar ook vele andere projecten die we tonen in Noorderlicht met elkaar gemeen hebben, is dat het woord dat in me opkomt.

VEERKRACHT.
De samenstelling van het woord uit ‘veer’ en ‘kracht’ geeft de verbinding tussen kwetsbaarheid en kracht al aan. Het verwijst naar het vermogen om te herstellen, te groeien en zich aan te passen aan uitdagingen. Veerkracht erkent dat het oké is om kwetsbaar te zijn en dat het ervaren van uitdagingen een natuurlijk onderdeel is van het leven. Tegelijkertijd benadrukt het de innerlijke kracht die we hebben om deze uitdagingen aan te gaan en te overwinnen.

Die kwetsbaarheid is belangrijk. Omdat we naar mijn inziens toe moeten naar een meer verbonden bestaan. Met elkaar en de wereld om ons heen en daarvoor is kwetsbaarheid een onmisbaar ingrediënt.

Naast CAMPIS die ons deze prachtige ruimte biedt voor een paar weken, wil ik heel graag Rasa & Raisa, M’hommad en Karianne bedanken voor hun toewijding en visie en het beschikbaar stellen van hun werk. Karianne is hier ook vandaag aanwezig, dus schroom niet haar aan te spreken en te vragen naar haar werk en verhaal want dat kan ze veel beter vertellen dan ik.

Tot slot, ik hoop dat u vandaag geraakt wordt door dat wat u ziet. Ik vind het zelf niet zo interessant of u een foto, een film of installatie simpelweg mooi vindt of niet. Het gaat mij erom of u geïnspireerd raakt. Of dat wat u ziet u aan het denken zet. En in dit geval, met Regenerate als thema, u aan het denken zet over hoe u de toekomst voor u ziet.

Voor uzelf. En de wereld waarin wij allemaal leven.

Dank voor uw tijd en een hele mooie voortzetting van deze dag!

De foto is een werk van M’hammed Kilito uit zijn serie ‘Before it’s Gone’, te zien in CAMPIS tijdens de tentoonstelling.